Temat łączenia instytucji kultury powraca regularnie co kilka lat, zwłaszcza przy okazji większych kryzysów. Ograniczenie działalności ze względu na Covid, drastyczne zmniejszenie dochodów samorządów, ale czasami po prostu czyjś pomysł w stylu “zmieńmy cokolwiek, bo tak” sprawiają, że w tym roku temat jest bardzo na czasie. Warto zatem przypomnieć sobie najważniejsze informacje z tym związane. Kto, kiedy i dlaczego łączy instytucje kultury oraz ile czasu na to potrzebuje? I czy to zawsze zły/dobry (niepotrzebne skreślić) wybór?
Gdy jedną z łączonych instytucji jest biblioteka…
To rozwiązanie szczególnie popularne w małych gminach, gdzie zatrudnienie obu instytucji jest niewielkie, a zasoby się uzupełniają – coś w stylu księgowa na pół etatu w każdej z instytucji, konserwator w bibliotece, ale akustyk w domu kultury, jedna instytucja ma sprzęt nagłośnieniowy, ale druga dobry aparat fotograficzny. Żeby zrobić dobrze przygotowane wydarzenie kulturalne, trzeba skorzystać z zasobów obu jednostek. Ich połączenie da siłę organizacyjną i merytoryczną. Niestety albo stety takie przedsięwzięcie wymaga sporo konsultacji i wydłużonego czasu na działania. Jako podstawę prawną bierzemy Ustawę o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej oraz Ustawę o bibliotekach. Organizator jest obowiązany na sześć miesięcy przed dniem wydania aktu o połączeniu, podziale lub likwidacji biblioteki podać do publicznej wiadomości informację o swoim zamiarze wraz z uzasadnieniem. Uwaga, obowiązek ten dotyczy również zmiany statutu biblioteki w części dotyczącej zakresu działania i lokalizacji filii oraz oddziałów. To dotyczy zarówno łączenia ze sobą bibliotek, jak i biblioteki oraz innej instytucji kultury. Połączenie nie powinno powodować uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Do tego połączenie, podział lub likwidacja biblioteki wchodzącej w skład ogólnokrajowej sieci bibliotecznej następuje po zasięgnięciu przez organizatora opinii jednostki sprawującej nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki, czyli biblioteki wojewódzkiej, które z zasady są przeciwne łączeniu (“bo bibliotekarze będą smażyli kiełbasę na dożynkach, a nie wypożyczali książki” – taki argument pojawia się w wielu rozmowach dyrektorów z przedstawicielami bibliotek wojewódzkich). Przepis ten stosuje się odpowiednio do filii bibliotecznych. Z kolei połączenie biblioteki z inną instytucją kultury wymaga zasięgnięcia opinii Rady i właściwej wojewódzkiej biblioteki publicznej (prośbę o opinię można wystosować równolegle) oraz wydania zgody przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Jeśli minister wyda zgodę, pozostaje powołanie nowej jednostki przez organizatora, wykreślenie z rejestru instytucji kultury tych, które stanowią trzon nowej jednostki, nadanie statutu, przekazanie mienia, a reszta to już rola dyrektora.
A jeśli jednym z łączonych jest muzeum?
Sprawa wygląda podobnie do sytuacji, gdy w skład łączonych instytucji wchodzi biblioteka. Podstawy prawne daje znana nam bardzo dobrze Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz Ustawa o muzeach. Muzeum może być łączone z innymi instytucjami kultury działającymi na podstawie przepisów, jeżeli połączenie nie spowoduje uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Połączenie zaś może nastąpić po pozytywnym zaopiniowaniu przez Radę do Spraw Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej, zwaną „Radą do Spraw Muzeów”.
Łączenie ośrodków kultury
W przypadku łączenia ze sobą takich form organizacyjnych jak domy, ośrodki czy centra kultury, książkowo wychodzi, jak słabo są zabezpieczone prawnie takie działania i że od kultury organizatora zależy jakość przedsięwzięcia. Bo skuteczność nie podlega dyskusji. Co na to Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej? Że organizator może dokonać połączenia instytucji kultury, w tym instytucji kultury prowadzących działalność w różnych formach, lub podziału instytucji kultury i jest obowiązany na trzy miesiące przed wydaniem aktu o połączeniu lub podziale instytucji kultury podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach takiej decyzji. Połączenie instytucji kultury następuje w drodze aktu wydanego przez organizatora, który to zawiera:
1) nazwy łączonych instytucji kultury; 2) nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury, powstałej w wyniku połączenia; 3) określenie terminu połączenia instytucji kultury; 4) ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucję powstającą w wyniku połączenia.
W skład wchodzą załogi i mienie należące do instytucji podlegających połączeniu. Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu.
Jeszcze jedna ważna sprawa: w przypadku połączenia instytucji artystycznej z instytucją kultury inną niż instytucja artystyczna, instytucja kultury powstała w wyniku takiego połączenia ma status instytucji artystycznej.
Co dalej?
Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu i nadaje statut. Wszystko jest nowe: od pieczątki, numeru REGON, NIP, po numer konta bankowego. Zeruje się nasza historia w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, niektóre instytucje do nawiązania współpracy życzą sobie przynajmniej rocznej działalności, to może blokować starania o granty zewnętrzne. Mienie i pracownicy łączonych jednostek wchodzą w skład nowej instytucji. Pracownicy zgodnie z ustawą mają zagwarantowane co najmniej takie same warunki pracy jak dotychczas (bo zawsze można mieć lepsze). Co z dyrektorem nowej jednostki? Organizator może ogłosić konkurs. Ale nie musi, stanowisko może przyjąć jeden z dotychczasowych dyrektorów łączonych jednostek – to już wola organizatora. W każdym razie w procesie łączenia można zagubić co najmniej jednego dyrektora jednostki.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 października 1991 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. 1991 nr 114 poz. 493)
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. 1997 nr 85 poz. 539)
Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. 1997 nr 5 poz. 24)
Tekst powstał dzięki wsparciu PATRONÓW Kultury na Czasie.
Podobało Ci się? Zapraszam Cię do zostania PATRONEM!
2 komentarze
Aniu temat jak zwykle bardzo ciekawy i na czasie.
Pozdrawiam serdecznie i życzę spokojnych i zdrowych Świąt Bożego Narodzenia.
Wiolu dla Ciebie również życzenia zdrowych i spokojnych Świąt!
A temat sam się narzucał, staram się być na bieżąco w tym, czego szukają czytelnicy 🙂