Łączenie instytucji kultury, czyli temat-bumerang

Temat łączenia instytucji kultury powraca regularnie co kilka lat, zwłaszcza przy okazji większych kryzysów. Ograniczenie działalności ze względu na Covid, drastyczne zmniejszenie dochodów samorządów, ale czasami po prostu czyjś pomysł w stylu “zmieńmy cokolwiek, bo tak” sprawiają, że w tym roku temat jest bardzo na czasie. Warto zatem przypomnieć sobie najważniejsze informacje z tym związane. Kto, kiedy i dlaczego łączy instytucje kultury oraz ile czasu na to potrzebuje? I czy to zawsze zły/dobry (niepotrzebne skreślić) wybór?

 Gdy jedną z łączonych instytucji jest biblioteka…

To rozwiązanie szczególnie popularne w małych gminach, gdzie zatrudnienie obu instytucji jest niewielkie, a zasoby się uzupełniają – coś w stylu księgowa na pół etatu w każdej z instytucji, konserwator w bibliotece, ale akustyk w domu kultury, jedna instytucja ma sprzęt nagłośnieniowy, ale druga dobry aparat fotograficzny. Żeby zrobić dobrze przygotowane wydarzenie kulturalne, trzeba skorzystać z zasobów obu jednostek. Ich połączenie da siłę organizacyjną i merytoryczną. Niestety albo stety takie przedsięwzięcie wymaga sporo konsultacji i wydłużonego czasu na działania. Jako podstawę prawną bierzemy Ustawę o prowadzeniu i organizowaniu działalności kulturalnej oraz Ustawę o bibliotekach. Organizator jest obowiązany na sześć miesięcy przed dniem wydania aktu o połączeniu, podziale lub likwidacji biblioteki podać do publicznej wiadomości informację o swoim zamiarze wraz z uzasadnieniem. Uwaga, obowiązek ten dotyczy również zmiany statutu biblioteki w części dotyczącej zakresu działania i lokalizacji filii oraz oddziałów. To dotyczy zarówno łączenia ze sobą bibliotek, jak i biblioteki oraz innej instytucji kultury. Połączenie nie powinno powodować uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Do tego połączenie, podział lub likwidacja biblioteki wchodzącej w skład ogólnokrajowej sieci bibliotecznej następuje po zasięgnięciu przez organizatora opinii jednostki sprawującej nadzór merytoryczny nad działalnością biblioteki, czyli biblioteki wojewódzkiej, które z zasady są przeciwne łączeniu (“bo bibliotekarze będą smażyli kiełbasę na dożynkach, a nie wypożyczali książki” – taki argument pojawia się w wielu rozmowach dyrektorów z przedstawicielami bibliotek wojewódzkich). Przepis ten stosuje się odpowiednio do filii bibliotecznych. Z kolei połączenie biblioteki z inną instytucją kultury wymaga zasięgnięcia opinii Rady i właściwej wojewódzkiej biblioteki publicznej (prośbę o opinię można wystosować równolegle) oraz wydania zgody przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Jeśli minister wyda zgodę, pozostaje powołanie nowej jednostki przez organizatora, wykreślenie z rejestru instytucji kultury tych, które stanowią trzon nowej jednostki, nadanie statutu,  przekazanie mienia, a reszta to już rola dyrektora.

A jeśli jednym z łączonych jest muzeum?

Sprawa wygląda podobnie do sytuacji, gdy w skład łączonych instytucji wchodzi biblioteka. Podstawy prawne daje znana nam bardzo dobrze Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz Ustawa o muzeach. Muzeum może być łączone z innymi instytucjami kultury działającymi na podstawie przepisów, jeżeli połączenie nie spowoduje uszczerbku w wykonywaniu dotychczasowych zadań. Połączenie zaś może nastąpić po pozytywnym zaopiniowaniu przez Radę do Spraw Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej, zwaną „Radą do Spraw Muzeów”.

Łączenie ośrodków kultury

W przypadku łączenia ze sobą takich form organizacyjnych jak domy, ośrodki czy centra kultury, książkowo wychodzi, jak słabo są zabezpieczone prawnie takie działania i że od kultury organizatora zależy jakość przedsięwzięcia. Bo skuteczność nie podlega dyskusji. Co na to Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej? Że organizator może dokonać połączenia instytucji kultury, w tym instytucji kultury prowadzących działalność w różnych formach, lub podziału instytucji kultury i jest obowiązany na trzy miesiące przed wydaniem aktu o połączeniu lub podziale instytucji kultury podać do publicznej wiadomości informację o zamiarze i przyczynach takiej decyzji. Połączenie instytucji kultury następuje w drodze aktu wydanego przez organizatora, który to zawiera:

1) nazwy łączonych instytucji kultury; 2) nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania instytucji kultury, powstałej w wyniku połączenia; 3) określenie terminu połączenia instytucji kultury; 4) ustalenie zasad przejęcia zobowiązań i wierzytelności przez instytucję powstającą w wyniku połączenia. 

W skład wchodzą załogi i mienie należące do instytucji podlegających połączeniu. Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu.

Jeszcze jedna ważna sprawa: w przypadku połączenia instytucji artystycznej z instytucją kultury inną niż instytucja artystyczna, instytucja kultury powstała w wyniku takiego połączenia ma status instytucji artystycznej.

Co dalej?

Z dniem wpisu do rejestru nowo utworzonej instytucji kultury organizator wykreśla z rejestru instytucje kultury, które uległy połączeniu i nadaje statut. Wszystko jest nowe: od pieczątki, numeru REGON, NIP, po numer konta bankowego. Zeruje się nasza historia w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, niektóre instytucje do nawiązania współpracy życzą sobie przynajmniej rocznej działalności, to może blokować starania o granty zewnętrzne.  Mienie i pracownicy łączonych jednostek wchodzą w skład nowej instytucji. Pracownicy zgodnie z ustawą mają zagwarantowane co najmniej takie same warunki pracy jak dotychczas (bo zawsze można mieć lepsze). Co z dyrektorem nowej jednostki? Organizator może ogłosić konkurs. Ale nie musi, stanowisko może przyjąć jeden z dotychczasowych dyrektorów łączonych jednostek – to już wola organizatora. W każdym razie  w procesie łączenia można zagubić co najmniej jednego dyrektora jednostki.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 października 1991 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. 1991 nr 114 poz. 493)

Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. 1997 nr 85 poz. 539)

Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. 1997 nr 5 poz. 24)

Tekst powstał dzięki wsparciu PATRONÓW Kultury na Czasie.

Podobało Ci się?  Zapraszam Cię do zostania PATRONEM!